خرد و اسطوره در ستایش ها و نیایش ها

ستایش ها، نیایش ها و آفرین ها در کنار جنبه های آیینی خود نشان دهنده ی اندیشه، باور، آرمان و عقیده ی ستایشگران و نیایش کنندگان آن هستند و از این جهت قابل پژوهش و تحلیل می باشند و می توان از این راه باورها و اندیشه های صاحبان آن ها را شناخت. در شاهنامه ستایش ها و نیایش هایی بیان می شود که در آن ها خرد و اسطوره در کنار هم و همراه با هم دیده می شوند.
وقتی بزرگان لشکر فریدون را شناختند و به درگاه او آمدند و او را دعا کردند، آن ها در این دعا و ستایش، در کنار آسمان و نیروهای آسمانی داد ورزیدن و نیکی کردن را که پسند خرد است، برای او طلبیدند:
تو را باد پیروزی از آسمان
مبادا به جز داد و نیکی گمان
(1، 81)
منوچهر پس از مرگ فریدون در انجمن تاجگذاری خود را به داشتن دین، فرّه ایزدی، بخت و بخردی می ستاید:
همم دین و هم فرّه ایزدی ست
همم بخت نیکی و هم بخردی ست
(1، 135)
رستم پهلوان آرمانی شاهنامه، وقتی کیخسرو شهریار آرمانی را می ستاید برای او همراهی خرد و اسطوره را می طلبد:

برآورد سر آفرین کرد و گفت
مبادت جز از بخت پیروز جفت
چو هرمزد بادت بدین پایگاه
چو بهمن نگهبان فرّخ کلاه
همه ساله اردیبهشت هژیر
نگهبان تو با هُش و رای پیر
چو شهریورت باد پیروزگر
به نام بزرگی و فرّ و هنر
سفندارمذ پاسبان تو باد
خرد جان روشن روان تو باد
چو خردادت از یاوران بردهاد
ز مرداد باش از برو بوم شاد
دی و اورمزدتت خجسته بواد
در هر بدی بر تو بسته بواد
دی ات آذرافروز و فرخنده روز
تو شادان و تاج تو گیتی فروز
(5، 53 و 54)

در ابیات فوق امشاسپندان مقدس در کنار خرد، هوش و رای پیر به یاری کیخسرو طلبیده شده اند. و بسته شدن در هر بدی، ( بی خردی) بر او خواسته شده است. این ابیات از جهت خویشکاری مادی و مینوی امشاسپندان و ویژگی های معنوی و انتزاعی نیز قابل بررسی و تحلیل است. همچنین به نوعی با نیک اندیشی، نیک پنداری و نیک کرداری پیوند می خورند که در حقیقت نوعی خردگرایی اسطوره ای است، و نیکی اسطوره را با خرد همسو می کند.
منبع مقاله :
موسوی، سیدکاظم؛ خسروی، اشرف؛ (1389)، پیوند خرد و اسطوره در شاهنامه، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول